Akran zorbalığı, modern eğitim sistemlerinin önemli bir sorunudur. Genellikle fiziksel ya da duygusal yönden birçok zarara yol açar. Bu zorbalık, bir bireyin kendisinden daha güçlü yaşıtı ya da yaşıtları tarafından gerçekleştirilir. En önemli özelliği ise sistematik olmasıdır.
Akran zorbalığının çeşitli şekilleri vardır. Bunlar arasında fiziksel şiddet, sözlü taciz, dışlama, dedikodu ve hatta eşyalara zarar verme gibi davranışlar bulunur. Zorbalık, doğrudan veya dolaylı olarak gerçekleştirilebilir ve genellikle kurbanın psikolojik ve duygusal sağlığını derinden etkiler.
Akran Zorbalığı Türleri ve Yöntemleri
Okullardaki akran zorbalığı çeşitleri sadece fiziksel değildir. Kurban konumundaki bireyi inciten ve ona zarar veren çeşitli yöntem ve şekillere sahiptir. Bunlar doğrudan ve dolaylı yollarla gerçekleşir. Okullarda en yaygın zorbalık çeşitleri fiziksel veya sözel taciz, dışlama, dedikodu yapma ve eşyalara zarar verme şeklindedir.
Zorbalar genellikle kontrol edici ve saldırgan bir tutum sergiler. Böylelikle kendilerini güçlü ve egemen hissederler. Ayrıca diğerlerini manipüle etme eğilimindedirler. Zorbaların genellikle düşük empati seviyeleri vardır. Bu nedenle başkalarının duygularını önemsemezler. Nitekim zorba kelimesi daha çok okul içerisinde akranlarıyla baskıcı bir sosyalleşme ve iletişim biçimi geliştiren ve bundan kendisi de olumsuz yönde etkilenen gençleri ifade eder.
Arkadaşlarını ve akranlarını kasıtlı ve bilinçli eylemlerle mağdur eden zorbaların en önemli ayırt edici özelliği saldırgan davranışlarıdır. Nitekim bu kişiler sadece yaşıtlarına değil, çevrelerine ve hatta kendi ailelerine bile saldırganca davranışlar gösterir. Genel olarak bakacak olursak zorbaların en önemli özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Konumu ne olursa olsun herkese karşı saldırgan davranış özellikleri gösterirler.
- Dürtülerini kontrol etmekte zorlanırlar.
- Şiddeti önemli bir yetenek gibi algılarlar.
- Fiziksel ve duygusal olarak güçlüdürler.
- Özsaygıları aşırı derecede yüksektir.
- Diğer bireylere karşı baskın olmak isterler.
- Başkalarının duygularını önemsemezler.
Mağdurların Durumu
Akranları tarafından zorbalığa maruz kalan kişiler genellikle düşük özsaygıya sahiptir. Bu yüzden kendilerini sosyal dışlanmaya uğramış hissederler. Zorbalığın etkisi altındaki kurbanlar genellikle depresyon içindedir. Bunun yanı sıra yoğun derecede kaygı ve hatta intihar düşünceleri taşımaları mümkündür. Genel olarak ifade edecek olursak akran zorbalığı mağdurlarının durumu şu şekildedir:
- Sosyal, akademik ve duygusal olarak kendilerini kötü durumda görürler. Hatta zorbalıkla baş edemedikleri ve kendilerini yetersiz hissettikleri için zorbalığı hak ettiklerini düşünürler.
- Tekrar tekrar zorbalığa maruz kalmak mağdurun değer hissinin düşmesine neden olur. Bu yüzden depresyona girerler. Mağdurun bu davranışa maruz kalma sıklığı artarsa intihara eğilimi de artar.
- Okulda akranları tarafından bir kez zorbalığa hedef olan çocuk, yeni saldırılara maruz kalmaktan korkar. Bu nedenle okuldan uzak durmaya başlar.
- Yoğun stres altındaki mağdurlar akademik başarıyı önemsiz görür. Bu durum tüm kariyerlerini olumsuz etkiler.
Akran Zorbalığının Etkileri
Akran zorbalığı, bireyler üzerinde ciddi psikolojik ve duygusal etkilere sahiptir. Zorbalığa maruz kalan kişilerin okul başarısı genellikle düşer. Sosyal ilişkileri de zarar görür. Ayrıca, zorbalığın uzun vadeli etkileri daha yüksektir. Örneğin yetişkinlik veya ergenlik döneminde akran zorbalığı nedeniyle alkol ve zararlı madde kullanmak gibi davranış sorunları görmek mümkündür.
Bu çerçevede akran zorbalığı hem zorba hem de kurban açısından çeşitli bireysel ve toplumsal sorunlara yol açar. Toplumdaki şiddet olgusunun büyümesine neden olur. Mağdurlarda en çok depresyon, uyku problemleri, düşük benlik saygısı ve intihar eğilimi gelişir. Zorbanın sergilediği saldırgan davranışlar ise yetişkinlikte alkol ve sigara tüketimi, suça yatkınlık gibi davranışsal sorunlara yol açar.
Zorbalığa maruz kalan öğrenciler okulu güvensiz bir ortam olarak gördükleri için uyum sorunları yaşar. Bu yüzden devamsızlıkta artış gösterirler. Bu durum akademik başarılarda düşüş ve konsantrasyon kaybı gibi akademik sorunlara neden olur. Müdahale edilmediği takdirde akran zorbalığı suça sürüklenme ve şiddet olaylarına yol açar.
Çözüm Yolları ve Önlemler
Akran zorbalığında verilen sosyal destek ve uygulanan müdahale programları çocuğun sosyal gelişimi açısından büyük öneme sahiptir. Zorbalığı önlemek için en önemli yollardan biri farkındalığı artırmaktır. Bu bağlamda ailelerin bilinç kazanması ve akran zorbalığına yönelik konferanslar önemlidir. Okul alanlarında denetimin sağlanması da çözüm yolları bağlamında oldukça faydalıdır.
Akran zorbalığını önleyici çalışmalar kapsamında sınıf içinde kararlar almak oldukça etkili bir diğer yöntemdir. Bu bağlamda çeşitli aktiviteler ve veli toplantıları düzenlemek faydalıdır. Okul idaresinin zorbaların ve mağdurların ebeveynleriyle iletişim kurması psikolojik destek hizmetlerini daha faydalı hale getirir.
Bu çerçevede, akran zorbalığını önleme yolları kapsamında okullar ve toplum genelinde farkındalık artırıcı programlar düzenlemek gerekir. Ayrıca, öğretmenler ve ebeveynler zorbalık belirtilerini tanımalıdır. Ve müdahale etmek konusunda da eğitim almalıdır. Bunun yanı sıra kurbanlara destek sağlayacak sosyal programlar ve psikolojik danışmanlık hizmetleri de önemlidir.
Sonuç
Akran zorbalığı, ciddi sonuçlara yol açabilen bir sorundur. Toplumun her kesimi bu konuda sorumluluk taşımalıdır. Zorbalıkla mücadele etmek için etkili stratejiler ve destek sistemleri geliştirilmelidir. Ancak, bu sorunun üstesinden gelmek için hepimizin birlikte çalışması gerekmektedir.
Psk. Deniz Güneş
