Beyinle ilgili hastalıklar içinde demans en önemlilerinden biridir. Bu yüzden daha yüksek bir farkındalık gerektirir. Aslında demans tek bir hastalık değildir. Beyin hücrelerinin zarar görmesi sonucu oluşan ve hafızaya zarar veren birçok hastalığın ortak adıdır. Halk arasında bunama olarak bilinen demans çeşitleri, kişinin bilişsel ve sosyal becerilerini ciddi ölçüde sınırlar. Demansın en yaygın çeşidi ise Alzheimer’dır. Bu yazımızda demans nedir, neden oluşur ve nasıl önlenir diye merak edenler için faydalı bilgiler paylaşacağız.
Demans Kısaca Nedir?
Demans sözcüğünün kökeni Latinceye dayanır. Nitekim Latincede mens sözcüğü zihin anlamına gelir. Bu kelimenin “de” ekiyle birlikte kullanılması zihnin yitirilmesini ifade eder. Demansın kelime anlamının yanı sıra tıbbi anlamı da önemlidir. Bu anlamıyla demans, kişinin bellek, öğrenme, dil fonksiyonları ve diğer zihinsel yeteneklerinin bozulmasıyla karakterize edilen ciddi bir hastalıktır. Santral sinir sisteminin progresif nörodejeneratif bir hastalığıdır.
Bununla birlikte demans nedir diye merak edenler şuna özellikle dikkat etmelidir. Demans aslında tek bir hastalık olmayıp birçok hafıza ve zihin fonksiyonlarını etkileyen hastalıkları içeren genel bir terimdir. Demans hastalığı aslında hastanın hafızaya dayalı zihin fonksiyonlarını zayıflatan veya ortadan kaldıran birçok hastalığı ifade eder. Halk arasında bunama olarak bilinen bu hastalığa yakalanan kişiler için bunak sözcüğü kullanılır.
Demans hastaları özellikle kısa süreli hafıza kullanımı konusunda ciddi sorunlar yaşar. Öyle ki, uzak geçmişi çok iyi hatırlarken yarım saat öncesini dahi hatırlamada büyük zorluklar yaşarlar. Demansın ileriki aşamalarında hasta neredeyse tüm sosyal becerilerini kaybetmeye başlar. Bu durum depresyon veya sosyal anksiyete bozukluğu gibi sorunları tetikler. Konuşma ve iletişim güçlüğü ciddi düzeye ulaşır. Hatta hasta, günlük ihtiyaçlarını bile tek başına karşılayamayacak bir duruma gelir. Özellikle Alzheimer demansında bu durum daha ileri derecede açığa çıkar.
En Yaygın Demans Nedir?
Demansın farklı türleri olmakla birlikte bunlar arasında en sık görüleni Alzheimer hastalığıdır. Öyle ki, tüm demans hastalarının yaklaşık yüzde 70’ini Alzheimer vakaları oluşturur. Bu yüzden, demans nedir diye merak edenler en çok Alzheimer demansını merak eder. Bunun yanı sıra Parkinson hastalığına bağlı demans da en yaygın demans çeşitlerinden biridir. Ayrıca vasküler demans, Lewy cisimcikli demans ve frontotemporal demans da bu hastalığın en yaygın türleri arasındadır.
Demans denildiğinde akla ilk gelen hastalık şüphesiz ki Alzheimer’dır. Ancak demansın diğer türleri Alzheimer nedenleri ve belirtileriyle ilgili olmayabilir. Nitekim demansın bazı çeşitleri, vücutta bir veya birkaç maddenin eksikliğinden kaynaklanır. Ayrıca bazı ilaçların yan etkileri de demans belirtilerine neden olur. Alzheimer ve vasküler demanstan farklı olarak bu demanslar, genellikle ilerleyici değildir. Ve nedenlerin ortadan kaldırılmasına bağlı olarak belirtiler sona erer. Oysa Alzheimer ve vasküler demansta hastanın eski sağlığına yeniden kavuşması günümüz şartlarında mümkün değildir.
Demans ve Alzheimer Aynı Mıdır?
Kısaca ifade edecek olursak demans, genel bir terim olup birçok hastalığın sonucu olarak ortaya çıkan bilişsel bozuklukları tanımlar. Alzheimer ise demansa neden olan spesifik bir hastalıktır ve demans vakalarının büyük çoğunluğundan sorumludur. Bu nedenle, her Alzheimer hastası demans belirtileri gösterir. Ancak her demans hastası Alzheimer değildir.
Bu bakımdan, diğer demans türleri de benzer belirtilere neden olur. Fakat farklı patolojik süreçlere ve tedavi yaklaşımlarına sahip olabilirler. Dolayısıyla demans nedir diye merak edenler bu noktalara özellikle dikkat etmeli. Ayrıca hastalığın nedenleri ve etkilerine göre uygulanması gereken tedavi yaklaşımları da farklıdır. Bu konuda en doğru yönlendirmeleri nöropsikoloji ve bireysel terapi uzmanlarından almanız mümkün.
Demans Semptomları Nedir?
“Demans nedir?” sorusu kadar “Demansın belirtileri nelerdir?” sorusu da birçok kişinin merak ettiği konulardan biridir. Bu belirtileri kısaca şu şekilde ifade etmek mümkün:
- Hatırlama Güçlüğü: Demansın en önemli semptomlarından biri hatırlama güçlüğüdür. Hastalığın ileriki aşamalarında bu güçlük daha ileri düzeye ulaşır.
- Yeni Bilgileri Unutma: Demans hastaları uzak geçmişi iyi hatırlarken yeni öğrendikleri bilgileri hızlıca unuturlar. Bu nedenle yeni bir şey öğrenmekte ciddi güçlükler yaşarlar.
- Muhakeme Yeteneğinin Kaybı: Demans hastalarının yaşadığı hatırlama güçlüğü, kendilerini geçmişte hissetmelerine neden olur. Kişiler ve olaylar arasında yeni bağlantılar kurmakta zorluk çekerler.
- Yakınları Tanımama veya İsimleri Karıştırma: Demansın orta ve ileri evre semptomlarından biridir. Hafıza ve muhakeme yeteneğini kaybeden kişiler bu sorunları yaşar.
- İletişim ve Dil Becerilerinde Zayıflama: Demans hastalarının yaşadığı zihinsel ve bilişsel sorunlar arasında en önemlilerinden biri bu zayıflamadır. İleri evre demans hastaları iletişim kurma ve dil kullanma becerilerinde ciddi zorluklar yaşar.
- Dikkat ve Odaklanma Güçlüğü: Demansın hemen her türünde hasta, dikkatini belli bir noktaya odaklamakta zorluk çeker. Dikkatinin sürekli dağılması nedeniyle hastalar işlerini sonuna kadar devam ettiremezler.
- Sorun Çözme ve Sosyal Organizasyon Becerilerinde Zayıflama: Demans hastalarının sorun çözme ve sosyal organizasyon becerileri zaman içinde zayıflar. Bu yüzden başkalarının bakımına muhtaç hale gelirler.
- Görsel Algı, El Becerileri ve Hareket Yeteneğinde Zayıflama: Demans hastalarının görsel algılar, el becerileri ve hareket yeteneği konusunda imkanları kısıtlıdır. Hastalığın seyrine bağlı olarak bu zayıflamanın etkisi ve sonuçları artar.
- İdrar veya Dışkı Kaçırma: Demansın ileri evre belirtileri arasındadır. Bu evredeki hastalar başkalarının bakımına muhtaç şekilde hayatlarını sürdürür.
- Sürekli Gezinme İsteği: Demansın orta ve ileri evre belirtilerinden biridir. Bu hastalar nedenini açıklayamadıkları bir gezinme isteği içindedir. Üstelik hatırlama güçlüğü ve yön duygusunun kaybı nedeniyle sürekli kaybolurlar.
- Depresyon ve Kaygı Bozukluğu: Demansın bazı türlerinde depresyon ve kaygı bozukluğu da görülür. Demans nedir diye merak edenler bu belirtileri de unutmamalı. Özellikle ani gelişen veya hızlı ilerleyen türlerinde bu belirtiler daha yaygındır.
Demans Kaç Evredir?
Demans türlerinin büyük bir bölümü bir anda oluşmaz, zaman içinde gelişerek ilerler. Bu durum, demansı incelerken farklı evrelerden bahsetmeyi gerektirir. Nitekim demans nedir diye merak edenler için bu evreleri şu üç aşamada ifade etmek mümkün:
Erken Evre: Demansın ilk 2-4 yıllık dönemini ifade eder. Bu dönemde hasta, yeni öğrendiği bilgileri veya yaşadığı olayları hızla unutmaya başlar. Ayrıca yazı yazma ve cihaz kullanma becerilerinde de azalma başlar. Demansın ilk evresinde oluşan semptomlar halk arasında “bunama belirtileri” olarak bilinir.
Erken evrede hastanın bu belirtilerin farkına varması ve bazı önlemler alması, demansın ilerlemesini önleme bağlamında oldukça faydalıdır. Bununla birlikte, vasküler demans inme sonucunda oluştuğu için yaşam kalitesini yükseltme konusunda daha zor bir süreci beraberinde getirir.
Orta Evre: Demansın 4-10 yıllık dönemini ifade eder. Fakat her hastada bu süre aynı hızla ilerlemez. Demansın bazı türleri hızla ilerlerken orta evre daha kısa sürebilir. Orta evrede hasta, olgu ve olaylar arasında bağlantı kurmada ciddi zorluklar yaşar. Sorunlarla başa çıkma gücü zayıflar. Zihin karışıklığı artarken günlük aktivitelerinde yardıma ihtiyaç duyar.
Erken evredeki hatırlama güçlüğü, orta evrede kaybolmak gibi sorunlara neden olur. Hastanın kişisel hijyeni azalır. Sık tekrarlayan sorular sorması da orta evre demans belirtileri arasındadır. Ayrıca saldırgan davranış özellikleri de orta evrede yaygın önemli psikolojik bulgulardan biridir.
İleri Evre: Demansın son evresidir. Bu evredeki hastalar, demansı en yoğun şekilde yaşar. Bu nedenle yakınları tanımama, hareket edememe, yutma sorunları gibi sorunlarla karşılaşırlar. İdrar veya dışkı kaçırma gibi sorunlar ileri evre demansın en yaygın belirtilerindendir.
İleri evrede bazı hastalarda sürekli gezinme isteği oluşur. Bazı hastalar ise yürümekte veya ayakta durmakta çeşitli sorunlar yaşar. Uyku düzensizliği, hareketsizlik ve olumsuz yaşam koşulları nedeniyle ileri evre demans hastalarının yaşam kalitesi ciddi ölçüde düşer. Demansın son evresinde olanlar hastayı ve yakın çevresini birçok sorunla karşı karşıya getirir.
Demans Neden Oluşur?
Demansın çeşitli nedenleri vardır. Bunlar arasında en önemlilerinden biri beyin hücrelerinin zarar görmesidir. Demans hastalığı nedir diye merak edenler aslında demansın tek bir türünün olduğunu düşünme eğilimindedir. Oysa demansın farklı çeşitleri vardır. Buna bağlı olarak nedenleri de farklıdır. Nitekim beyinde her biri farklı işlevlerden sorumlu birçok bölge vardır. Bu bölgelerden biri veya birkaçı herhangi bir nedenle zarar gördüğünde demans oluşmaya başlar.
Demansın en önemli nedenlerinden biri Alzheimer hastalığıdır. Nitekim Alzheimer hastalığında beyin hücrelerinde yüksek düzeyde protein birikmeye başlar. Özellikle beta-amiloid plaklar ve tau protein yumakları beyin hücrelerinin sağlığını bozar ve iletişim kurmalarını zorlaştırır. Alzheimer demansında ilk zarar gören bölgelerden biri genellikle hipokampus bölgesidir. Öğrenme ve hafıza merkezi olan bu bölgenin gördüğü zarar, Alzheimer demansının ilk semptomlarının oluşmasına neden olur.
Demansın yaygın türlerinden bir diğeri vasküler demanstır. Beyindeki mikroskobik kanamalar veya kan damarlarındaki tıkanıklık vasküler demans oluşumuna neden olur. Bunların yanı sıra diğer nörolojik hastalıklar da demans oluşumuna yol açar. Örneğin Parkinson hastalığı ve normal basınçlı hidrosefali gibi birçok nörolojik hastalık demans nedenleri arasındadır. Demansın farklı türleri, beynin farklı bölgelerindeki spesifik hasarlarla ilişkilidir. Bu yüzden nedenler ve belirtiler farklılaşır.
Demansın daha az rastlanan türlerinden Lewy cisimciği demansı, Lewy cisimciği isimli protein yapılarıyla ilgilidir. Nitekim bu yapıların beynin motor faaliyetlerini düzenleyen bölgelere yerleşmesi, beyin hücrelerine zarar verir. Böylelikle Lewy cisimciği demansı gelişir. Frontotemporal demans ise beynin kişilik, davranış ve dil alanlarında oluşan zararlar sonucunda gelişir. Bu zararlar sonucunda frontotemporal demans oluşumu başlar. Karışık demans türü ise birden fazla demansın aynı anda oluşmasıyla ortaya çıkar. Ayrıca madde ve alkol kullanımı ile tümörler de demansın nedenleri arasındadır.
Demans Atağı Nedir?
Demans nedir diye merak edenler demansla ilgili atak ve krizleri de merak etmekte. Kısaca ifade edecek olursak demans krizi, hastalığın daha çok orta evresinden sonra görülen ve psikolojik sorunlara neden olan durumlardır. Nitekim demans tanısı konulan hastalarda en yaygın psikolojik sorunlardan biri depresyondur. Üstelik depresyon hali, demans semptomlarının yanı sıra psikolojik sorunlara bağlı fiziksel değişimlere de yol açar. Bu değişimlerin her biri kendisini demans atağı şeklinde gösterir.
Demans atağı nedeniyle hasta, sürekli bir stres ve sinirlilik eğilimi içindedir. Anlık gelişen saldırganlık veya agresif davranışlar demans atağının belirtileri arasındadır. Bu agresiflik genellikle sözel olarak kendisini gösterir. Kimi zaman da fiziksel saldırganlık şeklinde ortaya çıkar. Hastalık ilerledikçe demans atağı krizlerinin şiddeti de artar. Nitekim ileri evre demans hastalarında ani durum değişiklikleri ve agresif davranışlar daha şiddetlidir.
Demans aslında ani krizlere neden olan bir hastalık değildir. Dolayısıyla ataklar ve krizler her hastada aynı şiddetle oluşmaz. Hastalığın ilerleme aşamaları ve kişinin bu durumu kabullenme sürecine bağlı olarak ataklar farklılaşır. Psikolojik bunalım yaşayan demans hastaları için terapi desteği bu noktada oldukça faydalıdır. Hastalığın teşhisinden itibaren oluşan ve büyüyen depresyon gibi sorunlar, terapi desteği olmadan hastanın yaşam kalitesine çok daha fazla zarar verir.
Yalancı Demans (Psödodemans) Nedir?
Demans nedir diye merak edenler, konuya ilişkin olarak yalancı demansın ne olduğunu da merak etmekte. Gerçekten de psödodemans sorunu çoğu zaman demansla karıştırılabilmekte. Bu yüzden demans ile yalancı demans arasındaki farklar nedir, yalancı demansın nedenleri ve belirtileri ile tanı süreçleri nelerdir konularını kısaca ele alacağız.
Psödodemans yani yalancı demans, depresyonun yol açtığı bir unutkanlık hastalığıdır. Demans ile aynı belirtilere sahip olduğu için onunla sıkça karıştırılır. Ancak demans kalıcı ve ilerleyen bir hastalıktır. Yalancı demans için ise aynı durum geçerli değildir. Yalancı demansın en önemli belirtileri, dikkat ve konsantrasyon eksikliği ile isimleri ve yapılacak işleri unutmaktır. Ayrıca depresyonla ilişkili fiziksel ve psikolojik değişimler de yalancı demans belirtileri arasındadır.
Ne var ki, yalancı demans psödodemansta bilişsel kayıplar demansa oranla çok daha hafiftir. Yine de depresyonun tedavisine bir an önce başlamak ve tedaviyi sürdürmek gerekir. Bu sayede yalancı demans belirtilerinde iyileşme ortaya çıkar. Depresyonun şiddeti ve bilişsel zararları arttıkça psödodemans belirtileri daha şiddetli hale gelir. Bu yüzden depresyon tedavi edilene kadar yalancı demansa bağlı bilişsel bozuklukların tam olarak giderilip giderilemeyeceği netlik kazanmaz.
Yalancı demansta nörokognitif değerlendirme önemlidir. Depresyonun tanınması için hastanın hikayesini hem kendisinden hem de yakınlarından almak faydalıdır. Bazı durumlarda fizik muayene de gerekir. Böylelikle olası bedensel hastalıklar da ortaya çıkar. Psödodemans tanısı için kognitif değerlendirme, mini mental durum testi ve geriatrik depresyon ölçeğiyle yapılır. Hem demansta hem de psödodemansta bilişsel bozuklukların nedenleri ve göstergeleri dikkate alınmalıdır.
Demans Testi Nasıl Yapılır?
Demansın tanısında ve tedavi sürecinin planlanmasında demans testi kritik bir rol oynar. Nitekim demans testi, hastanın zihinsel durumunu ve hastalığın seyrini tespit için kritik önemdedir. Üstelik erken tanı ve doğru tedavi yöntemleriyle demansın etkilerini en aza indirmek mümkündür. Hastanın yaşam kalitesini artırmak ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için demans testlerinin doğru ve titiz şekilde uygulanması gerekir.
Demans nedir diye merak edenler için demans testi nasıl yapılır konusunu da ele alacağız. Kısaca ifade etmek gerekirse demans testi, alanında uzman doktorlar tarafından yapılır. Bu test, bireyin zihinsel durumunu değerlendiren çeşitli sorulardan oluşur. Bu sorulara verilen cevaplar ve hastanın davranışlarına ilişkin gözlemler testin başarısını etkiler.
Demans testleri arasında en yaygın olanlarından biri saat testidir. Bu test ilk olarak 1953 yılında kullanılmış olup Alzheimer tanısı için günümüzde hâlâ kullanılmakta. Saat testinde kişiden bir saat çizmesi istenir. Bunu yaparken görsel algı ve dikkat becerileri gözlemlenir. Yaptığı hatalar, saat formundaki görünüm değerlendirilir. Kolayca uygulanan bu test, demans testleri arasında en basit olanıdır.
Saat testinin yanı sıra demans testleri bağlamında farklı birçok test yer almakta. Örneğin koku testi, sinir sistemi kontrolü ve laboratuvar testleri bunlardan birkaçıdır. Ayrıca psikiyatri değerlendirmesi ile beyin grafiği, fiziksel ve nörolojik muayeneler de demans testi bağlamında önemli bulgular sağlar. Nitekim bu testler, demansla ilgili kapsamlı değerlendirme yapma imkanı sağlar.
Bu kapsamda ayrıca hastanın hikayesi de önemli veriler sağlar. Öyle ki, tanı sürecinin önemli bir kısmını hastanın öyküsü oluştururken küçük bir bölümünü muayene ve testler oluşturur. Demans nedir diye merak edenler için hastaya sorulan sorulara şu örnekleri vermek mümkün:
- Yakın geçmişte öğrendiğiniz bilgileri unuttuğunuz oluyor mu?
- Aynı bilgiyi defalarca öğrenme ihtiyacı duyuyor musunuz?
- Yeni bilgileri hatırlamak için sık sık not almanız gerekiyor mu?
- Yol tariflerini takip ederken zorluk yaşıyor musunuz?
- Yemek tariflerini uygularken adımları takip etmekte güçlük çekiyor musunuz?
- Mesafeleri tahmin etmekte, okumakta veya renkleri ayırt etmekte zorluk yaşıyor musunuz?
Demans MR’da Belli Olur Mu?
Bazı durumlarda demans teşhisi oldukça zordur. Özellikle erken aşama demans teşhisi genellikle karmaşık bir süreçtir. Nörolog tarafından kişiye demans tanısının konabilmesi için öncelikle hastanın öyküsünü dinlemek gerekir. Bunun yanı sıra demansa neden olabilecek metabolik bozukluklara da bakmak gerekir. Örneğin kan testleri bunlardan biridir.
Sinir sistemi ve beyinle ilgili sorunların tespitinde ise nöropsikolojik testler ve görüntüleme teknikleri kullanılır. Bu bağlamda hem BT (Bilgisayarlı Tomografi) hem de MR (Manyetik Rezonans Görüntüleme) demans tanısı ve hastalığın seyrini izlemek açısından fayda sağlar. Ancak yine de test sonuçlarının nörologlar ve uzman klinik psikolog tarafından yorumlanması gerekir.
Demans Hastaları Ne Hisseder?
Demans nedir diye merak edenler demans hastalarının ne hissettiklerini de merak etmekte. Genel olarak ifade edecek olursak demans hastalarının hissettikleri, hastalığın türü, evresi ve hastanın başa çıkma stratejileriyle yakından ilgilidir. Bu faktörlere bağlı olarak demans hastalarının duygusal ve fiziksel tepkileri farklılaşır.
Kafa karışıklığı ve endişe, demans hastalarında en yaygın durumlardan biridir. Çünkü bazı temel becerilerini kaybetmeye başladıklarında çevrelerini anlamakta zorluk çekerler. Bu durum kafa karışıklığı ve endişeye neden olur. Zaman içinde stresi artırır. Hafıza kaybı, iletişim güçlükleri ve günlük aktivitelerde yaşanan zorluklar nedeniyle demans hastalarında öfke hissi oluşur. Kendilerini ifade etmekte zorlanmaları veya istediklerini yapamamaları zaman zaman öfke patlamalarına yol açar.
Demans hastaları çoğu zaman yalnızlık hissine kapılır. Yaşadıkları kayıplar ve sosyal izolasyon sonucu yalnızlık hissi ve depresyon belirtileri artış gösterir. Unutkanlık ve iletişim güçlükleri nedeniyle çevreleriyle ilişki kurmaları zorlaşır. Keder ve kayıp duygusu artan demans hastaları, zamanla kimliklerinin ve bağımsızlıklarının kaybolduğunu hisseder. Yaşam tarzları ve ilişkileri değiştikçe keder ve kayıpla başa çıkma becerileri zayıflar. Demans nedir diye merak edenler bunları da mutlaka hesaba katmalı.
Huzursuzluk ve korku, birçok demans hastasının çevreleriyle ilişkisinde hissettikleri duygulardır. Çevrelerini tanıyamama sorunu, karmaşık durumlardan kaçınmalarına yol açar. Çevrelerine uyum sağlama becerileri düşer. Bu bakımdan, aile üyeleri ve demans hasta bakıcıları, hastanın duygusal ihtiyaçlarını anlamak ve onu desteklemek için büyük bir sabır ve anlayış göstermelidir.
Demans Hastasıyla Nasıl Konuşulur?
Ailenizde veya çevrenizde demans hastası varsa onunla nasıl iletişim kurulması gerektiğini merak ediyor olabilirsiniz. Nitekim demans nedir diye merak edenler demans hastalarıyla nasıl konuşulması gerektiğini de merak eder. Bu konuda her şeyden önce sabırlı ve anlayışlı olmalısınız. Üstelik göstereceğiniz anlayış hastalığın seyri açısından da önemlidir. Çünkü çevreleri tarafından kabul ve destek görmeyen hastalarda demansın ilerlemesi daha hızlı şekilde gerçekleşir.
Demans hastasıyla iletişim kurarken sade ve net olmanız gerekir. Bu kapsamda karmaşık cümleler kullanmak yerine basit ve anlaşılır cümleler kullanmalısınız. Açık ve net bir iletişim dili hastanın anlama süreçlerini kolaylaştırır. Ayrıca yavaş ve sakin konuşmalısınız. Çünkü hızlı ve aceleci konuşmak, demans hastalarının anlama süreçlerini zorlaştırır. Bunun yerine sakin bir tonla ve yavaşça konuşursanız iletişim süreçleri kolaylaşır. Demans nedir diye merak edenler bunlara da özellikle dikkat etmeli. İsterseniz bu konuda uzman psikolog tavsiyelerinden yararlanabilirsiniz.
Demans hastasıyla konuşurken göz teması kurmak önemlidir. Bu sayede hastanın dikkatini çekersiniz. Aynı zamanda da iletişiminiz güçlenir. Göz teması yoluyla hastayla daha derin bir bağlantı kurabilirsiniz. Söylediklerinizi anlamadığını fark ettiğinizde tekrar edebilirsiniz. Nitekim tekrar yapmak, iletişimde paylaşılan bilgilerin anlaşılmasını kolaylaştırır. İletişim sırasında görsel unsurlardan ve vücut dilinden de yararlanabilirsiniz. Özellikle soyut kavram ve kelimeleri görselleştirmeniz iletişimi daha kolay hale getirir.
İletişim sırasında dikkatini çekmeniz ve ilgisini çeken konular seçmeniz de önemli bir diğer ipucudur. Unutmayın ki demans hastalarıyla iletişim, büyük sabır ve özveri gerektiren bir süreçtir. Bu süreçte kesinlikle acele etmemelisiniz. Ve hastanın kendisini ifade etmesi için zaman tanımayı da ihmal etmemelisiniz. Duygu ve düşüncelerini anlatması, onunla empati kurmanızı kolaylaştırır. Bu sayede hastalığın ilerlemesini yavaşlatıp yaşam kalitesini artırabilirsiniz.
Demansı Önlemek İçin Neler Yapmak Gerekir?
Günümüzde demansın maalesef kesin bir tedavisi bulunmamakta. Ancak demansı önlemek için çeşitli yöntemlerden yararlanmak mümkün. Üstelik bu yöntemler hastalığın ilerlemesini de yavaşlatıcı etkilere sahip. Demans nedir diye merak edenler için yazımızın bu kısmında demansı önlemek için neler yapılabileceğinden de kısaca bahsedeceğiz:
- Zihninizi Aktif Şekilde Kullanın: Demansı önlemenin en etkili yollarından biri zihni aktif tutmaktır. Beyin hücrelerinin birbirleriyle olan iletişimini güçlendirmek demansa karşı koruma sağlar. Zihinlerini aktif kullanan kişilerin Alzheimer ve frontotemporal demans gibi hastalıklara yakalanma oranı daha düşüktür.
- Hafızanızı Güçlendirin: Hafızayı aktif tutmak, demansı önlemekte kritik bir rol oynar. Kısa süreli, uzun süreli, anısal, anlamsal ve işlemsel hafıza gibi farklı hafıza türlerini bir arada kullanmak, demansa karşı koruma sağlar.
- Sağlıklı Beslenin ve Egzersiz Yapın: Beyin sağlığı üzerinde beslenme ve yaşam tarzının etkisi büyüktür. Özellikle omega-3 açısından zengin besinler (ceviz, ton balığı, ıspanak) beyin sağlığını destekler. Düzenli egzersiz ise kan dolaşımını hızlandırarak beyne yeterli glikoz ve oksijen taşınmasını sağlar. Böylelikle demansa karşı koruma sağlar.
- Stresten Uzak Durun: Stres, demans riskini artıran en önemli faktörlerden biridir. Nitekim yoğun stres altında beyin fonksiyonları zarar görür. Hafıza ve diğer bilişsel fonksiyonlar baskılanır. Stresle başa çıkmak için farkındalık yaratmak ve stres kaynaklarını azaltmak demansı önleme yolları bağlamında önemlidir.
- Sigara ve Alkolü Hayatınızdan Çıkarın: Sigara ve alkol, beyin hücrelerine zarar vererek demans riskini artırır. Bu maddeler kan damarlarına zarar vererek beyne yeterli kan, oksijen ve glikoz ulaşmasını engeller. Sigara ve alkol kullanımı, özellikle Alzheimer ve vasküler demans riskini artırır. Bu alışkanlıkları bırakmak demansın ilerlemesini yavaşlatmak için kritik önemdedir.
- Uyku Düzeninize Dikkat Edin: Düzenli ve yeterli uyku, beyin fonksiyonlarını güçlendirir ve demans riskini azaltır. Günde 6-8 saat uyumak bu bağlamda önemlidir. Yatış ve kalkış saatlerini sabit tutarak uyku hijyeni ve ritmini korumak uyku sağlığını destekler. Demans nedir diye merak edenler tüm bunları önemsemeli, demansı önlemede hepsinin faydalı olduğunu unutmamalı.
Demansı Yavaşlatmak İçin Ekstra Öneriler
Yukarıdaki önerilere ek olarak bazı yöntemlerle demans hastalığının ilerlemesini yavaşlatmak mümkün. Nitekim demans nedir diye merak edenler için bu yöntemleri de kısaca ele alacağız. En başarılı sonuçlarını erken evrede veren bu yöntemleri diğer evrelerde de uygulamak mümkün. Ancak hastalık ilerledikçe bu yöntemlerin etkisi daha sınırlı olacaktır.
- Sosyal Bağlantılarınızı Güçlendirin: Sosyal etkinliklere katılma, kulüplere ve derneklere üye olma, demansın ilerleyişini yavaşlatmak için faydalıdır. Bu kapsamda gönüllü çalışma ve topluluk hizmetlerinde yer almayı tercih edebilirsiniz. Aile ve arkadaşlarla düzenli buluşmalar ve etkinlikler planlama da bu kapsamda faydalıdır.
- Eğitim ve Kendini Geliştirme: Demansın erken evrelerinde zihinsel uyarıcı aktiviteler, tartışma grupları ve kitap kulüplerine katılma gibi yöntemler oldukça faydalıdır. Sürekli eğitim programlarına katılma, kurslara ve seminerlere gitme yoluyla hastanın zihinsel faaliyetleri artar. Bu da hastalığın ilerlemesini yavaşlatır. Online eğitim platformları üzerinden yeni konular öğrenme bu bağlamda oldukça pratik bir yöntemdir.
- Fiziksel Sağlığı Korumak: Düzenli sağlık kontrolleri yaptırma orta yaş ve üzeri için rutin bir iştir. Özellikle kalp ve damar sağlığına dikkat etme bu bağlamda önemlidir. Kilo kontrolü ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları edinen demans hastalarının semptomlarında azalma olduğu bilinen bir gerçektir. Kronik hastalıkların yönetimi ve ilaçların düzenli kullanımı da demansın ilerlemesini yavaşlatır.
- Ruhsal ve Duygusal Sağlık: Psikolojik destek alma, terapi ve danışmanlık hizmetleri demansın ilerlemesini yavaşlatıcı etkiler gösterir. Bu süreçte hastanın pozitif düşünmesi gerekir. Motivasyonel teknikler konusunda destek alması kendisini daha iyi hissetmesini sağlar. Demans nedir diye merak edenler bu teknikleri de mutlaka dikkate almalı.
- Sanatsal Faaliyetler ve Rahatlatıcı Aktiviteler: Demansın yavaşlaması için bu tür faaliyetler ve aktiviteler de önemlidir. Örneğin müzik yapmak veya el işi gibi aktiviteler hastaya kendisini iyi hissettirir. Yoga, meditasyon, doğa yürüyüşü veya dans gibi aktiviteler de demansı yavaşlatmada fayda sağlar.
