Gizli narsisistik kişilik, oldukça incelikli ve içsel bir narsisizm türüdür. Narsisizmde yaygın olan görkemliliğin açık ve dışa dönük tezahüründen ziyade, içe dönük ve çekingen davranışlarla tanımlanır. Bu tür kişiler, açık narsistik kişilik özelliklerinden farklı olarak mütevazı bir üstünlük ve hayranlık duygusu ile ben-merkezci odaklanmaya sahiptir.
Gizli narsisistik kişiliğe sahip olanlar, dış dünyaya karşı oldukça mütevazı veya utangaç görünürler. Oysa gerçekte öz algıları görkemlidir ve başkalarından onay ararlar. Bu yönüyle açık narsist kişilik bozukluğundan daha farklı belirtiler gösterirler. Bu makalede, öncelikle gizli narsisizmin temel özelliklerinden kısaca bahsedeceğiz. Ardından kişilik üzerindeki etkilerini ve altında yatan psikolojik mekanizmaları ele alacağız.
Gizli Narsisistik Kişilik Bozukluğunun Temel Özellikleri
Gizli narsisistik kişilik bozukluğu olanlar, açık narsisistlerden oldukça farklı özelliklere sahiptir. Bir narsistle yaşamak genel olarak oldukça zordur. Ancak gizli narsist kişilik özellikleri bazen çok daha zorlayıcı hale gelir. Nitekim üstünlük duygusu ve onay ihtiyacı genellikle düşük profilli görünümler alır. Fakat ilişkiler üzerinde gizli narsistik bozukluk etkileri çok yıpratıcıdır. Bu yüzden kişilik bozukluğu belirtileri hakkında özel bir farkındalık gerektirir.
İçe Dönük ve Utangaç Davranışlar
Gizli narsisistler dışarıdan utangaç, sessiz ve mütevazı görünürler. Gerçek benliklerini gizler ve kendilerini öne çıkaracak hiçbir şey yapmamaya çalışırlar. Ancak içlerinde kendilerini üstün ve çok önemli hissederler. Yaptıkları şeylerin asla önemli olmadığını ve kimsenin onları gerçekten anlamadığını düşünürler. Bu da narsist kişilik yapısı nedeniyle içlerinde hayal kırıklıklarına yol açar.
İçe dönük narsizm hem erkeklerde hem de kadınlarda narsistik kişilik bozukluğu tanısı konusunda özel bir öneme sahiptir. Kapalı narsist kişilik bozukluğu belirtileri hakkında bilgi sahibi olmayanlar, bu belirtileri çoğu zaman yanlış değerlendirir. Bu durum aile, ilişki, evlilik veya iş ilişkilerinde sorunların çözümsüz kalmasına yol açar. Bu tür kişilerin içe dönük ve utangaç davranışlarının ardındaki narsizmi görmek her zaman kolay değildir. Bu yüzden narsist birey özellikleri ile mücadele zorlaşır.
Harika Bir İç Benlik
Gizli narsisistlerin iç dünyalarında görkemli bir benlik duygusu vardır. Nitekim kendilerini özel, eşsiz ve başkalarından üstün hissederler. Ancak bu üstünlük duygusunu dışarıya yansıtmazlar. Bu tür bir içsel üstünlük duygusu, onları başkalarının söylediklerine ve eleştirilerine karşı aşırı hassas hale getirir. Yüksek egoyla kaplı iç benlik algıları, gizli narsisistik kişilik sorunları ile bireye ve çevresine birçok bakımdan zarar verir. Zamanla kişide antisosyal bozukluk risklerini artırır.
Savunmasızlık ve Kırılganlık
Gizli narsisistler sakin ve kendine hakim bir görünüme sahiptir. Ancak gerçekte duygusal olarak çok kırılgandırlar. Öyle ki, narsist türleri arasında bu kişilerin en küçük eleştirilere bile tahammülleri yoktur. Üstelik bunu bir saldırı olarak görürler. Eleştirinin yanı sıra geri çevrilme durumunu da kendilerine yönelik bir tehdit olarak algılarlar. Bu da kendilerini daha fazla eksik hissetmelerine yol açar.
Gizli narsizmin nedenleri ve belirtileri farklılık gösterir. Ancak ilişkilerde yarattığı sorunlar birbirine benzer. Kişinin kendisine yönelik aşırı üstünlük duygusu, savunmasızlığının artmasına neden olur. Bu kişiler narsistik özellikleri ile başa çıkma stratejileri geliştiremedikleri için kırılgan davranışlardan kurtulamazlar. Bir narsistle evlilik veya birlikte yaşamak, her iki taraf için de yıpratıcıdır. Aralarındaki ilişki sorunlarının artması, yaşadıkları hayal kırıklıklarını kalıcı hale getirir.
Övgü ve Hayranlık İçin Patolojik İhtiyaç
Açık narsisistler gibi, gizli olanlar da onaylanmayı ister. Başka bir deyişle, insanların kendilerine hayran olmasını isterler. Tatmin için ortalama bir insandan daha fazla ilgiye ihtiyaç duyarlar. Ancak bunu açıkça söylemezler. Bunun yerine, tatmin duygusunu çeşitli yollarla elde etmeye çalışırlar. Narsist düşünce ve davranışlar kişiyi birçok psikolojik sorunla karşı karşıya getirir.
Övgü ve hayranlık duygusu zamanla o kadar patolojik bir hal alır ki, bu kişiler kendilerini kurban olarak göstermekten kaçınmazlar. Patolojik narsist bozukluk zamanla kronik hale gelir. Bu durum, övgü ve hayranlık için sıra dışı şeyler yapmalarına bile neden olabilir. Bu yüzden narsist çeşitleri arasında gizli narsisistler en riskli gruplardan birini oluşturur. Dahası, gizli narsist insan davranışları ile mücadele çoğu zaman yetersiz kalır.
Kıskançlık ve Rekabetçilik
Gizli narsisistler, başkalarının başarılı olduğunu gördüklerinde kıskançlık hisseder. İçsel olarak kendilerini başkalarıyla karşılaştırırlar. Genellikle yetersizlik hisleriyle mücadele etmek ve onları yönetmek için diğerinin zaferini küçümser veya yok sayarlar. Narsist belirtiler bu tür durumlarda daha açık hale gelir. Kişinin kıskançlık ve rekabetçiliği çoğu zaman psikolojik manipülasyon yöntemleri kullanmasına neden olur.
Gizli narsist birey yüksek bir beğeni ve onay ihtiyacına sahiptir. Bu narsistlerin özellikleri gereği beğeni ve onay ihtiyaçları tatmin olmadığında ilişkilerinde yaşadıkları sorunlar artar. Bu tür durumlarda kırılgan narsizm özellikleri belirgin hale gelir. Kişide eğer paranoid narsist özellikleri varsa ilişkilerinde şüphe duygusu ağır basar. Bu tür bireyler narsist davranış bozukluğu belirtilerini gizlemek için genellikle tevazu ve hoşgörü maskesini kullanırlar.
Gizli narsist kişiler, en belirgin özellikleri kıskançlık ve rekabet konusunda gösterir. Hatta bu konularda kendilerine ve çevrelerine çeşitli zararlar verebilirler. Bu yüzden narsistik kişilik bozukluğu ve evlilik hayatı birçok soruna sahne olur. Gizli narsist eşin aşırı kıskançlık ve rekabetçilik davranışları, aile hayatında birçok psikolojik soruna zemin hazırlar.
Mağduriyet ve Pasif-Agresif Davranışlar
Gizli narsisistler, kendilerini koşulların kurbanı olarak etiketleme eğilimindedir. Hayattaki herhangi bir zorluğu veya başarısızlığı kendilerine karşı bir haksızlık olarak yorumlarlar. Gizli narsist insan nasıldır diye merak edenler için bu tür davranışlar önemli ipuçları sağlar. Narsistle başa çıkma konusunda da yine bu tür davranışların esas nedenleri hakkında bilgi sahibi olmak gerekir.
Gizli narsisistik kişilik özellikleri, bireyde zaman içinde içsel bir hayal kırıklığı ve öfke yaratır. Mağduriyet algısı arttıkça bireyin duyduğu öfke de artmaya başlar. Pasif-agresif narsist öfke duygusuyla kolay kolay başa çıkamaz. Bu öfke, başkalarının hatalı davranışlarını öne çıkarma isteği yaratır. Hatta başarılı giden işleri sabote etmeye kadar varır. Dolayısıyla bu tür durumlarda pasif-agresif narsist kişilik bozukluğu özellikleri kişiyi birçok yanlışa sürükler.
Gizli Narsisistik Kişilik Bozukluğuna Ne Sebep Olur?
Gizli narsisistik kişilik bozukluğunun başlıca nedenlerinin genetik/kalıtımsal, çevresel ve psikolojik faktörler olduğunu söyleyebiliriz. Genel olarak ele alacak olduğumuzda narsisistik kişilik bozukluğunun gelişimi şunlardan etkilenir:
- Genetik yatkınlık: Bazı insanlar genetik özellikleri nedeniyle narsisist olmaya yatkındır. Yakın aile üyelerinde narsisistik kişilik bozukluğu veya diğer kişilik bozuklukları varsa bu kişilerde gizli narsisizm riski artar. Nitekim duygusal hassasiyet ve erken sosyal etkileşim kalıpları genetik faktörlerden etkilenir. Narsist tedavi edilmezse genetik yatkınlık sebebiyle belirtileri çok daha ağır şekilde yaşar.
- Çocukluk deneyimleri: Aşırı eleştiri, duygusal ihmal veya aşırı koruyucu ebeveynlikten kaynaklanan çocukluk deneyimleri, gizli narsisistik kişilik bozukluğunun gelişmesinde hayati önem taşır. Bu kişiler çocukluk döneminde kendilerini yoğun şekilde değersiz hisseder. Kendilerini aşırı değerli görmeleri, yetersizlik duygularını aşmalarını sağlar. Ancak yetişkinlik döneminde gizli veya açık narsisistik kişilik bozukluğu belirtileri oluşmasına neden olur. Onay arayışı genellikle çocukluk yıllarındaki olumsuz aile dinamiklerinin ürünüdür.
- Aile dinamikleri: Ebeveyn tutumları ve aile dinamikleri de gizli narsistik kişilik bozukluğunun gelişimine etki eder. Nitekim aşırı eleştirel veya mükemmeliyetçi ebeveynler çocuğun öz saygısına zarar verir. Bunun sonucunda çocuk, savunmada gizli üstünlük duygusu geliştirir. Oysa ebeveynleri tarafından mükemmel olması için aşırı baskı uygulanan çocuklar yetersizlik duygusunu içselleştirir. Bu da yetişkin yaşamlarında gizli narsistik eğilimler geliştirmelerini tetikler.
Gizli Narsistik Kişilik Bozukluğu Hayatı Nasıl Etkiler?
Hayatın farklı alanlarında gizli narsistik kişilik bozukluğunun birçok etkisini görmek mümkün. Özellikle kişisel, sosyal ve profesyonel yaşamda bu etkiler kendisini açık şekilde gösterir. Kişide farklı psikolojik sorunlar varsa bu etkiler daha da ileri şekilde ortaya çıkar. Örneğin paranoid kişilik bozukluğu veya aşağılık kompleksi ile narsizm bir araya geldiğinde hayata etkileri çok daha yıkıcı olur.
- İlişki zorlukları: Gizli narsistik kişi, ilişkilerde bir dereceye kadar baskın insanlara çekilir. Ancak, bunu asla açıkça söylemez. Kendi değerlerini nasıl içselleştireceğini bilmediği için başkalarına karşı içsel öfke ve düşmanlık duyar. Dolayısıyla gizli narsist belirtileri ile kişisel ilişkilerde sürtüşme, drama veya kızgınlık yaşar.
- Sosyal izolasyon: Duygusal kırılganlıkları ve sosyal utangaçlıkları nedeniyle gizli narsisistler sıklıkla sosyal izolasyon yaşar. Başkalarının onları takdir etmediğine veya anlamadığına inanırlar. Çekingen narsist bozukluk onları sosyal etkileşimlerden uzaklaştırır. Zamanla bu durum yalnızlığa veya depresyon gibi çeşitli psikolojik sorunlara neden olur. Narsistçe davranışları onları giderek kronik yalnızlığa sürükler.
- İş ve kariyer zorlukları: Gizli narsisistler iş yerinde başarı elde edemeyebilirler. Başarı ve tanınma özlemi çekmelerine rağmen, ihtiyaçları neredeyse hiç karşılık bulmaz. Bu durum, ödül ve takdir duygularını karşılıksız bırakır. Ayrıca, başkalarının başarılarını sürekli olarak küçümserler. Gizli narsist özellikleri ile pasif-agresif karakterleri, işteki baskı ve bozukluğu artırır.
Gizli Narsisistik Kişilik Bozukluğu İçin Terapi Desteği
Gizli narsistik kişilik bozukluğu için terapi genellikle psikolojik destek ve terapi içeren bir tedaviden oluşur. Genel tedavi, bireyin davranışlarına dair içgörü kazanmasına yardımcı olur. Ayrıca duygulara karşı duyarlılığını kontrol etmesine ve daha iyi kişilerarası ilişkiler kurmasına katkı sağlar. Böylelikle gizli narsist tedavi seçenekleri kişinin yaşam kalitesini artırır. Ancak bu konuda uzun zamana ve sabra ihtiyaç vardır.
Psikoterapi türleri arasında bireysel terapi, gizli narsistik kişilik bozukluğu için etkili tedavilerden biridir. Bu terapi, bireyin deneyimlediği içsel görkemlilik ve kırılganlık duygularını tedavi etmeye yardımcı olur. Terapi sürecinde bireyler, ilişkilerinde sağlıklı ve daha uygun davranış şekilleri öğrenme imkanı kazanır. Ayrıca öz saygısını geliştirmek ve onay için dış dünyaya olan bağımlılığını azaltmaya başlarlar.
Bireysel terapinin yanı sıra grup terapisi de narsist kişilik bozukluğu tedavi yöntemleri arasında önemli bir yere sahiptir. Gizli narsistin başkalarıyla ilişki algısını değiştirmeye katkı sağlar. Aynı zamanda da sosyal etkileşim becerilerini artırır. Grup terapisi uygulamalarıyla kişi, diğer insanlardan gelen geri bildirimleri dinler. Böylelikle davranışları ve düşünce kalıpları hakkında daha sağlıklı içgörüler oluşturur.
Bazı durumlarda gizli narsistik kişilik bozukluğu olan bireyler depresyon veya anksiyete gibi diğer duygusal bozukluklarla birlikte çok daha büyük psikolojik sorunlar yaşar. Bu tür durumlarda bireyin yaşadığı duygusal dalgalanmayı dengelemek ve terapötik süreci desteklemek için ilaç tedavisi gerekebilir. Örneğin antidepresanlar veya anti-anksiyete ilaçları bu tür durumlarda tedaviye katkı sağlar.
