Değersizleştirici anlamına gelen devalue edici narsisistik kişilik, hastanın genellikle başkalarını aşağılayarak kendi hakimiyetini kurmaya çalıştığı narsisistik kişilik bozukluğunun bir türüdür. Bu kişilik tipine sahip kişiler, başkalarını aşağılayarak tatmin olur. Bu yüzden sağlıklı ilişkiler kuramazlar.
Bu tür kişilerle doğru iletişim ve davranış şekilleri geliştirmek için değersizleştirici narsistik bozukluk hakkında bilgi sahibi olmak gerekir. Bu makalede, öncelikle değersizleştirici narsisistik kişiliğin temel özelliklerini kısaca ele alacağız. Ardından, kişilerarası etkilerine ve kökeninde yatan psikolojik süreçlere temas edip değersizleştirici narsisistik kişilikle başa çıkma yollarına yer vereceğiz.
Değersizleştirici Narsisistik Kişiliğin Temel Özellikleri
Değersizleştirici narsisistik kişilik tipi, diğer insanların değerini düşürmeye yönelik bir dizi tanınmış davranış ve duruşla karakterize edilir. Bu kişilik yapısı, bireyin kendisi ve başkalarına karşı sahip olduğu üstünlük duygusuna dayanır. Bu duygunun devamlılığını sağlamak için kişi, özel bir savunma mekanizması geliştirir. Bunun sonucunda narsisistik kişilik bozukluğu belirtileri göstermeye başlar.
Devalue edici narsisistik kişilik yapısı, başkalarını değersiz hissettirme eğilimindedir. Kişinin başkaları üzerinde yarattığı değersizlik hissi, ona zevk verir ve kendisini güçlü hissettirir. Ne var ki narsist belirtiler kişinin tüm yaşamına ve ilişkilerine etki eder. Başkalarını değersiz hale getirmeye dayalı devalue edici narsisistik kişilik yapısı özellikleri, ilişkilerde derin yaralar açar.
Küçümseme ve Aşağılama Davranışı
Değer düşüren narsisistik kişiliğin en önemli belirtilerinden biri, kişinin diğer insanlardaki değeri görmekte zorlanmasıdır. Bunu yapmak yerine onları aşağılar. Hatta taciz, taklit veya incitici şakaları devreye sokar. Ayrıca statü düşürme ve muhataplarının öz saygılarını kaybetmelerine neden olan davranışları sıkça tekrarlar. Narsist bireylerin bu gibi özellikleri, başkalarının duygularını göz ardı ettikleri için sağlıklı iletişimi engeller.
Devalue edici narsisistik kişilik sahibi bireyler, kendi statülerini yükseltmeye önem verir. Bu sayede başkaları üzerinde hakimiyet kurmak isterler. Narsist bozukluk belirtileri aşağılayıcı davranışlar yoluyla psikolojik şiddet yaratır. Bunu bazen saldırgan ama pasif veya iddialı sözlerle yaparlar. Örneğin, bir kişiyi toplum içinde örtülü şekilde aşağılayabilirler. Bazı davranışları ise sözlü taciz şeklindedir. Yöntemi ne olursa olsun küçümseme ve aşağılama davranışları sosyal ilişkilerde ciddi sorunlara yol açar.
Üstünlük İhtiyacı ve Kibir
Bağnaz narsisistler, etraflarındaki insanlardan aşağılık duygusuna karşı büyük bir iştah duyarlar. Bu ihtiyaç, onları diğer insanlardaki eksiklikleri sürekli olarak ölçmeye yöneltir. Bu sayede, yetenek ve becerilerinde algılanan üstünlükleri teyit etmiş olurlar. Diğer insanlardaki kusur veya başarısızlıkları öne çıkarmak istemelerinin esas nedeni üstünlük ihtiyacıdır. Bu yönde sürekli karşılaştırmalar yapmak, başkalarına karşı gerçek saygı ve empati eksikliğine işaret eder.
Değer düşüren narsistik kişilik bozukluğuna sahip olanlar, çevrelerinde başarılı kişileri bastırmak için manipülatif ve saldırgan olma eğilimindedir. Bu durum evlilik hayatı ve aile ilişkilerine de yansır. Örneğin, eşlerden birinin devalue edici narsisistik kişilik bozukluğuna sahip olması, diğer eşin sürekli yanıldığına dair manipülatif davranışlara zemin hazırlar. Bu tür bir kişilik bozukluğu, karşı tarafı gizli veya açık şekilde aşağılamaya yarayan psikolojik manipülasyonlar içerir.
Tüm davranışlarında olduğu gibi bu davranışlarıyla da narsist kişiler, ilişkilerindeki güçlerini ve üstünlük duygularını korumaya çalışır. Nitekim değersizleştiren narsisistler genellikle kendileri için bir hak sahibi olma duygusuna sahiptir. Bu duygu kibir olarak eylemlerine yansır. İsteklerini yerine getirmeleri için başkalarını içsel değeri olan bireyler olarak değil, sömürülecek nesneler olarak görürler. Aşırı kibir nedeniyle her şeye sahip olma hissi, insanları sömürmeye ve onların refahını umursamamaya yönlendirir.
Tutarsızlık ve Empati Eksikliği
Kendini nesneleştiren narsisistler, diğer insanlara davranış şekillerinde çeşitlilik göstermektedir. Örneğin, bir kişiye eşit ölçüde hem yağcılık yapıp hem de onu kötüleyebilirler. Bu nedenle, devalue edici narsisistik kişilik bozukluğunda davranışlarda tutarsızlık vardır. Karşı tarafı sosyal ortamlarda kendisi hakkında şüpheye düşürmek için farklı yöntemler uygulayıp tutarsız davranışlar gösterirler. Bu sayede kendilerinin sahip olduğuna inandıkları yüksek sosyal statünün onaylanmasını beklerler.
Devalue edici narsisistik kişilik bozukluğunda en önemli özelliklerden biri de empati eksikliğidir. Nitekim bu kişiler ya çok az empati kurar ya da hiç kuramazlar. Bu bireyler, diğer insanların duygularını ve taleplerini anlama veya bunlarla ilgilenme konusunda ciddi sorunlar yaşar. Narsist birey özellikleri arasında bencillik ön plandadır. Bu kişiler duyguları kabul etmelerine rağmen, ezilenlerin duygularını tamamen geçersiz kılabilirler. Bu yüzden insanları demoralize ederler. Hatta çoğu zaman öfke kontrol bozukluğu yaşarlar. Üstelik empati eksikliğinden dolayı suçluluk duygusu hissetmezler.
Değersizleştiren Narsisist Kişiliğin İlişkilerdeki Etkileri
Değersizleştiren narsisistlerin diğer insanlarla ilişkileri, tutumları ve davranışlarından etkilenir. Bu gibi durumlarda, bu değersizleştirmelerden zarar gören kişilerin duygusal acı veya istikrarsızlık yaşaması yaygındır. Narsist bir erkekle evlilik veya narsist bir kadınla yaşamak ilişkilerde psikolojik açıdan birçok soruna zemin hazırlar. Bu yüzden kendine aşırı odaklanan, başkalarının duygularını göz ardı eden narsist kişilik bozukluğu tedavi gerektiren ciddi bir bozukluktur.
Duygusal Acı ve Düşük Öz Değer
Devalue edici narsisistik kişilik bozukluğuna sahip kişilerin saldırılarına uğrayan kişiler, genellikle duygusal acı yaşarlar ve düşük öz değer duygusuna sahiptirler. Narsist bozukluk mağdurları, sürekli aşağılanma ve kusur bulma nedeniyle kendilerini değersiz hissetmeye başlar. Bu durumu bir tür aşağılık kompleksi haline getirebilirler. Zamanla bu durum onların kendilerine olan güvenlerine zarar vererek depresyon ve kaygı gibi zihinsel bozuklukları körükler.
Değersizleştirici narsist davranış bozukluğu gösteren kişilerle ilişki kurmak kolay değildir. Bu tür durumlarda kişinin ruh sağlığı ve psikolojik bozukluklar hakkında bilgi sahibi olması gerekir. Kendisini korumakta güçlük çeken kişiler için ise ilişki danışmanlığı ve bireysel terapi oldukça faydalıdır. Bu tür koruyucu önlemlerle bireyin yaşadığı psikolojik acı ve düşük öz değer duygusundan kurtulması mümkündür.
İlişki İstikrarsızlığı
Narsistlerin aşındıran davranışları ilişkilerinde istikrarsızlıklara neden olur. Başkalarına karşı tutarsız davranışları ve manipülatif taktikleri, kafa karışıklığı ve gerginliğe yol açar. Bu yüzden, devalue edici narsist insan belirtileri nedeniyle insanlar narsiste karşı nerede durduklarını anlamakta zorluk çekebilir. Buna bağlı olarak, kendi değerlerini kanıtlama ihtiyacı hissedebilirler. Başkalarını küçümseyerek kendini yücelten narsist kişiler ve özellikleri, çevrelerindeki kişilerin duygusal sağlığını tehdit eder.
Devalue edici narsisistik kişilik özellikleri, ilişkilerde birçok bakımdan istikrarsızlık yaratır. Bu istikrarsızlık, kişinin kendine olan güvenini sarsar. Narsist kişilerin aslında istediği tam da budur. Kendine olan güvenini yitiren kişiler, narsisistlerin üstünlük ve hakimiyet duygusunu pekiştirir. İlişkilerine sınır koyamayan, çatışmalarda değer duygusunu kaybeden kişiler, narsistlerle başa çıkma stratejileri konusunda yetersiz kalır. Devalue edici narsisistik kişilik bozukluğuna sahip bireylerle ilişkiler daima çatışma ve öngörülemezliklerle doludur.
Yalnızlık ve Yabancılaşma
Değersizleştirici narsistlerle ilişki kuran kişiler, bir süre sonra sosyal izolasyon ve yabancılaşma yaşar. Nitekim narsisistin başkalarını küçümseme ve aşağılama eğilimi, sosyal çevrelerde çatlaklar yaratır. Bu durum aile ve evlilik ilişkilerine de yansır. Bir narsistle yaşamak bu yüzden yalnızlık ve yabancılaşma risklerini artırır. Narsistik kişinin davranışlarından kaynaklanan olumsuz etkiler kişinin öz saygısına zarar verir. Kişide eğer farklı psikolojik sorunlar da varsa, her türlü temastan veya sosyal etkileşimlerden kaçınmak isteme eğilimi artacaktır.
Narsistlerle ilişkide yalnızlık ve yabancılaşmanın en önemli sonucu depresyondur. Bu yüzden değersizleştirici narsist bozukluk mağdurları depresyonla sık karşılaşır. Bazı durumlarda narsist insandan kurtulmak veya narsist insanı alt etmek için boşanma, iş veya adres değiştirme kaçınılmaz hale gelir. Ancak bunları yapmak için kişinin öncelikle öz saygısını artırıp bu değişimi gerçekleştirecek gücü kendisinde toplaması gerekir. Kişi eğer patolojik narsist bir kişiyle ilişki içindeyse yalnızlık ve yabancılaşma duygusundan tek başına kurtulmada ciddi zorluklar çekebilir. Bu tür durumlarda destekleyici terapi hizmetleri oldukça faydalıdır.
Güç Dengesizliği
Çoğu insan, değersizleştirici narsisistlerin ilişkilerde yaygın olan zorlayıcı güç dinamiklerini bilir. Aşağılık kompleksi ve narsizm arasındaki ilişki de birçok insanın bildiği bir konudur. Ancak yine de narsistlerle ilişkilerdeki güç dengesizliğiyle mücadele etmek kolay değildir. Başkalarının güvenini ve öz değerini baltalayan değersizleştirici narsisistik kişilik, karşı tarafın güç algısını tümüyle bozar. Kendisini daha üstün bir varlık olarak göstermek için tüm fırsatları kullanan narsistler, savunma mekanizmaları konusunda da daha avantajlıdır.
Narsizm mağdurlarının savunma mekanizmaları zaman içinde zayıflar. Bu yüzden narkotiklere yönelimleri artar. Bazı mağdurlarda narkotiklere aşırı bağımlılık, düşük öz saygı ve mücadele gücünün eksikliğinin bir sonucudur. Başkalarını değersizleştiren narsisistik kişiler, kendilerine olan güvensizliği onlara yansıtır. Hata veya yanlışları öne çıkardıkça çevrelerindeki kişilere karşı yenilmezlik ve üstünlük imajlarını korurlar. Ancak bu durum, mağdurların daha da büyük sorunlar yaşamasına yol açar.
Değersizleştiren Narsisistik Kişilik Yönetimi Yaklaşımları
Değersizleştirme temelli narsisistlerle başa çıkmak gerçekten zordur. Ancak, bireyin hayatında üretebilecekleri zararı minimalize etmek için faydalı birkaç strateji vardır. Bu tür stratejiler, etkileşimi nispeten daha sağlıklı hale getirir. Narsisizm özellikleri ile narsist çeşitleri ve davranışları hakkında bilgiler ile bu stratejiler daha başarılı sonuçlar verir.
Sınırları Belirlemek
Değersizleştiren narsisistlerle başa çıkma konusunda net sınırlar belirlemek çok önemlidir. Hangi davranışların kabul şartlarına girmeyeceğini narsist kişilere açıkça ifade etmek gerekir. Bu durum, narsistlerle ilişki yönetiminin ilk ve en önemli kurallarından biridir. Kişiyi narsistlerin yıkıcı davranışlarından korumaya önemli bir katkı sağlar. Nitekim narsist ile yaşamak zorunda kalan kişiler için sınır belirlemek yaşamsal bir öneme sahiptir.
Narsistlerle ilişkide sınırları belirlemenin yanı sıra sınırlar konusunda tutarlılık göstermek de kritik önemdedir. Bu sayede mağdur, narsist kişiden görebileceği zararları en alt düzeye indirmiş olur. Böylelikle kendine güven veya düşük öz saygı sorununu daha kolay aşar. Oysa narsistlerin sınırları aşan davranışlarına tutarsız tepkiler vermek, başa çıkma stratejileri konusunda yetersiz kalmaya neden olur. Çünkü devalue edici narsisistik kişilik özellikleri, tutarsız tepkileri fırsata dönüştürür.
Öz Saygının Düzenlenmesi
Narsist bir kadın veya erkekle yaşamak zorunda kalanların en çok dikkat etmesi gereken konulardan bir diğeri öz saygılarını artırmaktır. Nitekim değersizleştiren narsisistlerin temel kaygısı, yüksek öz saygılarını sürdürmek adına karşı tarafı değersizleştirmektir. Bu narsistler, kendileriyle ilgili duygularını artıran göreceli üstünlük yaratmak için başkalarının değerini daima düşürme eğilimindedir. Bu durum, mağdurda düşük öz saygı sorunuyla mücadele becerisini zayıflatır.
Öz saygıyı yükseltmek için kişinin kendi değerlerinin farkında olması önemlidir. Nitekim bireyin kendine olan değer duygusunu ve saygısını artırması, ruhsal sağlığı korumanın temel yapı taşlarından biridir. Öz saygı aynı zamanda da sağlıklı ilişkilerin temel adımıdır. Kişinin kendi potansiyellerini açığa çıkartan öz saygı düzenlemesi, narsist kişi özellikleri ile mücadele stratejileri bağlamında büyük öneme sahiptir.
Bilişsel Çarpıtmalara Karşı Farkındalık
Birçok değersizleştirici narsisist, kendi düşüncelerini benimsetmek için bilişsel çarpıtma yöntemleri uygular. Bunu yaparken kusurları abartma veya mantıksız birtakım söylemlere başvurma gibi yöntemler izlerler. Kendilerini diğer insanlara kıyasla daha yetenekli veya değerli göstermek için bilişsel çarpıtmalardan yararlanırlar. Bu tür çarpıtmalar, üstünlük duygularını tatmin eder ve olumsuz davranışlarına temel hazırlar.
Devalue edici narsisistik kişilik bozukluğu ile mücadelede kişinin bu çarpıtmalara karşı farkındalıklarını artırması gerekir. Gerçeğe sadakat duygusu yüksek kişiler, bu çarpıtmalardan daha az zarar görür. Aynı şekilde, öz saygısı ve kendine güveni yüksek kişiler için de çarpıtmalar başarılı sonuçlar vermez. Bu yüzden narsist birini alt etmenin yolları kişinin bilişsel çarpıtmalara karşı farkındalıklarını artırmasıyla yakından ilgilidir.
Duygusal İçgörüyü Artırmak
Narsistlerle mücadelede kişinin dış gerçeklik hakkında olduğu gibi kendi duygusal gerçekliği hakkında da farkındalıklarını artırması gerekir. Duygularını daha iyi tanımlayıp anlamlandıran kişiler, narsistlerin onlar üzerinde yaratacağı olumsuz duygularla daha kolay başa çıkar. Duygusal içgörü eksikliğine yol açan devalue edici narsisistik kişilik karşısında başarılı olmak için değersizleştirici eylemlere karşı içgörüleri artırmak gerekir.
Güç Mücadelelerine Girmemek
Değersizleştiren narsisistlerle güç mücadelesine girmek, yalnızca egemen olma isteklerini körüklemeye hizmet eder. Bu tür mücadeleler, üstünlük arzularını besleyen ortamlar yaratır. Girilecek tartışmalarda narsisistin davranışlarını değiştirmesini beklememelisiniz. Bu yöndeki davranışlar onu, daha da değersizleştirici davranışlara iter. Bu da çatışmaların büyümesine yol açar. Bunu yapmak yerine enerjiyi öz bakıma ve duygusal sağlığı korumaya yönlendirmek gerekir. Böylelikle devalue edici narsisistik kişilik bozukluğundan kaynaklı davranışların yayılmasını önlemek kolaylaşır.
Profesyonel Yardım ve Terapi Desteği
Devalue edici narsistik kişilik bozukluğu ile mücadelede zorluk çeken kişiler için profesyonel yardım ve terapi desteği yaşamsal bir önemdedir. Kişinin değersizleştirici eylemler karşısında yaşadığı sorunlar ve bunalımlar, yaşam kalitesine ciddi ölçüde zarar verir. Bu tür durumlarda birçok kişi kendi öz saygısını yeniden inşa edecek gücü kendinde göremez. Bu yüzden yaşadıkları sorunlar nedeniyle kendilerini kısırdöngü içinde hissederler.
Ne var ki, profesyonel yardım ve terapi desteğiyle kişinin başa çıkma stratejileri konusunda motivasyonunu artırmak mümkündür. Uygun terapi yaklaşımları ve psikoterapi teknikleri ile kişinin ruhsal denge durumuna ulaşması sağlanabilir. Narsisistik kişilerle başa çıkma yöntemleri sınır koyarak, gerektiğinde destek isteyerek ve kişinin kendi refahını korumasına yardımcı olacak öz bakım faaliyetleriyle daha başarılı sonuçlar verir.
