Narsistik kişilik bozukluğunun alt tiplerinden biri, gerçek veya cömert narsisistik kişilik bozukluğudur. Verici narsisistik kişilik özellikleri, tipik narsisistik özelliklerin fedakâr ve iyiliksever özelliklerle bir karışımıdır. Kendine odaklı bu narsisistler, başkalarına yardım ederek veya onları mutlu ederek öz saygılarını ve öz değerlerini artırmaya çalışırlar. Özverili görünümleri, sosyal ilişkilerinin hemen her alanında kendisini belli eder.
İlk bakışta, bu tür davranışları olumlu olarak algılayabiliriz. Ancak aslında özverililik, narsisistik tatmin arayışıyla ilgilidir. Bu makalede ilk olarak, cömert ve verici narsisistik kişilik özelliklerini kısaca ele alacağız. Ardından, bu özelliklerin kişinin hayatını nasıl etkilediğini, fenomenin temel mekanizmasını ve bu tür insanlara ne tür bir terapi uygulanabileceğini inceleyeceğiz.
Verici Narsisistik Kişilik Özellikleri
Genel olarak ifade edecek olursak, verilen narsisistik kişilik türünün bazı karakteristik özellikleri vardır. Bunlar dışarıdan bakıldığında başkalarına yardım etme gibi görünür. Bu kişiler çevrelerindeki insanlara yardımcı olmak konusunda aşırı bir istek içinde gibi bir görünüm verir.
Oysa bu isteğin ardında bencillik ve egemen olma isteği vardır. Nitekim verici narsisistik kişilik özellikleri, başkalarına yardımcı olarak onların ihtiyaçlarını karşılar. Ancak esasında bu kişiler, ihtiyaç duyulan bir kişi olduklarını hissetmek için bu şekilde hareket eder. Bu duyguyu alamadıklarında değersizleştirici narsistik bozukluk belirtileri gösterebilirler.
Özverili Görünüm
Verici narsistik bozukluğa sahip kişiler oldukça özverili bir görünüme sahiptir. Her zaman herkese yardımcı olmak isterler. İnsanların sorunlarını çözmek için adeta kendilerini adamış gibi görünürler. Bu kapsamda her zaman her şeyi yapabilecekleri gibi bir görünüm verirler. Onlara yardım etmekten büyük haz duyarlar. Ne var ki bu durum, gerçek bir yardımseverlik amacını taşımaz. Verici narsisistik kişilik özellikleri aslında narsistik bencilliklerini tatmin etme amacındadır.
Verici narsistler, daima kendilerine odaklı kişilerdir. Nitekim bu kişiler aslında kibirli ve bencildir. Ancak kendilerini fedakâr kişiler olarak göstermeyi başarırlar. Özverili görünümleriyle çevrelerindeki kişilere yardım ettikleri imajı yaratırlar. Onların sorunlarını çözmek için pek çok fedakârlık yaparlar. Ne var ki, bu davranışlarının esas nedeni onların takdir veya hayranlığını elde etmektir. Bu tür amaçların dışında yardımseverlikleri gerçek bir nitelik taşımaz.
Dolayısıyla verici narsistik kişilerin esas amaçları, narsisistik bencillik duygularını tatmin etmektir. Başkalarının hayatlarında dikkat odağı olmak en önemli tatmin kaynaklarıdır. Bu tür bir tatmin imkanı görmediklerinde herhangi bir yardıma girişmek istemezler. Buna rağmen çevrelerinde yarattıkları özverili görünümü korumakta büyük bir başarı gösterirler.
Başkalarına Bağımlı Değer
Hedonist narsisistler, öz saygılarını ve öz değerlerini başkalarından gelen hayranlığa bağlar. Bu tür davranışları, bağımlı kişilik bozukluğu belirtileri ile paralellik gösterir. Bu konuda ne kadar çok geri bildirim alırlarsa, kendilerini o kadar alakalı hissederler. İhtiyaç sahiplerine yardım etmek için o kadar önemli olurlar. Fakat başkalarına bağımlı değer duygusu, narsisistik güdülerinin artmasına neden olur.
Verici narsisistik kişilik özellikleri taşıyanlar, bu tür geri bildirimlere bağımlı bir hayat sürer. Bunları göremediklerinde derin bir hayal kırıklığı içine girerler. Bu nedenle ilişkilerinde çeşitli sorunlar oluşur. Yaşadıkları çatışmaların kaynağında, bekledikleri yanıtı alamamak vardır. Bu kişilerin esas isteği, herkesin onları fark etmesi ve her an onlarla ilgilenmesidir.
Gizli Kontrol Arzusu
Tatlı yüzlü narsisist bir kişilikte aslında kıskançlık ve kontrol arzusu gizlidir. Bu kişiler başkalarına yardım ederken aslında gerçek yüzlerini gizler. Cömert narsisistlerin en önemli özelliği, başkalarının hayatlarını kontrol etmekten zevk duymalarıdır. Hatta bu konuda kendilerini bir tür “tanrı” gibi görürler. Verici narsisistik kişilik çeşitleri arasında “tanrısallık” en önemli özelliklerinden biridir.
Verici narsistlerin bu davranışları, açık olarak ve gösterişli şekilde gerçekleşmez. Bunun yerine örtülü yolları tercih ederler ve kendilerini gizlerler. Verici narsisistik kişilik gelişiminde farklı pek çok psikolojik ve duygusal dinamik rol oynar. Ancak kişinin gizli kontrol arzusu giderek artar. İster iş hayatında olsun, isterse özel hayatta. Verici narsisistik kişilik özellikleri taşıyanlarla ilişki kurmak oldukça zordur. Ve büyük bir farkındalık gerektirir.
İlişkilerde İstikrarsızlık
Cömert narsisistler insanlarla istikrarlı ilişkiler kuramazlar. Duygusal tatmin çabalarının temelinde, onlara yardım etmek yoluyla egolarını tatmin etmek vardır. Dolayısıyla tatmin duygusuna ulaşmadıkları durumlarda ilişkilerinde çatışmalar yaşarlar. Bu yüzden istikrarlı ilişkiler kuramazlar. Yardım yoluyla üzerinde baskı kurdukları kişilerle ise tek taraflı ve yüzeysel bir ilişki kurarlar.
Verici narsisistik kişilik özellikleri taşıyanlar, ilişkilerinde saldırganlık eğilimlerine sahiptir. Bu kişilerin tatmin duygusuna zarar veren gelişmeler, çeşitli çatışma ve sorunlara zemin hazırlar. İlişkilerde geliştirdikleri olumsuz tutumlar, işlevsiz davranışlar geliştirmelerine yol açar. Bu tür kişilerin aile ilişkileri çatışmalarla doludur. İş ilişkileri ise genellikle kısa sürelidir. Sık sık iş değiştirmeleri, iş hayatında da kalıcı bir değer yaratmalarını engeller.
Mükemmeliyetçilik
Cömert narsisistik kişiler, güçlü bir mükemmeliyetçilik duygusuna sahiptir. Yaptıkları tüm işleri en mükemmel şekilde yapmak isterler. Bu istekleri, obsesif kompulsif bozukluğa sahip kişiler ile benzer özellikler göstermelerine neden olur. Bu mükemmeliyetçiliğin temelinde, çok sayıda insana en iyi şekilde yardımcı olma arzusu vardır. Dolayısıyla bu yöndeki davranışları gerçek bir yarar sağlamaktan uzaktır. Bunun yerine egoist cömertlik duygularını beslemeye hizmet eder.
Verici narsisistlerin çevrelerinde mükemmel kişi imajı yaratmaları, daha fazla kişinin hayatına dokunma isteğinin bir yansımasıdır. Her zaman ve her konuda bir tür kurtarıcı olarak görünmek onları mutlu eder. Bu yüzden mükemmeliyetçilik dozajını artırmaktan geri durmazlar. Fakat bu durum, sonunda anlamlı herhangi bir iş yapmamalarına neden olur. Ki bu da hem imajlarının hem de yaptıkları işlerin mahvolmasına yol açar.
Verici Narsisistik Kişilik Özelliklerinin İlişkilerdeki Etkileri
Narsisistik bir kişiliğin, özellikle de cömert narsisistik kişiliğin, insanların hayatlarını etkilemesinin birkaç yolu vardır. Bu tür insanlar, başkalarına yardım etmekle sürekli meşgul olmak için kendi ihtiyaçlarını feda edebilirler. Fakat bu durum, sağlıklı bir davranış şekli değildir. Çünkü kişide derin duygusal ve fiziksel çöküşlere zemin hazırlar. Kişiler arası ilişkilerinde her zaman kabul ve hayranlık arayışında olmaları da ilişki zorlukları ve çatışmalara neden olur.
Verici narsisistik kişilik özellikleri arasında büyüklük arzusu yüksektir. Bu kişilerin cömert ve fedakâr bir görünüm sergilemesi, aslında narsisistik güdüler için bir yansıma sunar. Öyle ki, yardım isteklerinin geri çevrilmesini kendilerine karşı bir hakaret gibi görürler. Veya eylemlerinin karşılığı yüksek bir hayranlık olarak geri dönmezse bu da çatışmalara zemin hazırlar. İlişkilerinde yaşadıkları bu istikrarsızlık, hem yeni çatışmalar doğurur. Hem de başkalarına olan bağımlılıklarını artırır.
Verici narsistlerin ilişkilerinde dikkat çeken önemli bir konu da çevrelerinde hep yardımlarına muhtaç kişiler bulundurmak istemeleridir. Bu davranışlarının esas nedeni de elbette fedakârlık ve yardımseverlik görünümü ardında onların hayatlarını yönetmekten aldıkları haz duygusudur. Fakat bu haz aslında kalıcı bir duygu değildir. Çünkü kısa bir süre sonra duygusal ve psikolojik açıdan çöküş yaratır. Kişinin sürekli fedakârlık yaparak bundan haz duyması, sonunda çöküş yaşamasına neden olur.
Benzer davranışları özel ilişkilerinin yanı sıra iş ilişkilerinde de gösterirler. Bu kişiler, kendi kariyerlerine odaklanmaktan çok başkalarına yardım ederler. Nitekim yardım etme arzusu, kendi işlerini yapmalarına bile engel olabilir. Bu da kariyerlerinde yükseliş sürecine zarar verir. Karakterlerinin sosyal yönleri bu durumdan etkilenir. Bu yüzden iş yerinde sık sık kavga ederler.
Verici Narsisistik Kişilik Yapısının Etiyolojisi
Cömert narsistik kişilik bozukluğunun gelişiminde farklı faktörler rol oynar. Bunlar arasında en önemlileri kalıtımsal faktörler, çocuk yetiştirme uygulamaları, ebeveynlerin tutumları ve çevresel etkilerdir. Kişinin sahip olduğu verici narsisistik kişilik özellikleri bu etkilerin farklı şekilde bir bileşiminden oluşur.
Moleküler genetik epidemiyolojik çalışmalar, cömert narsistik kişilik bozukluğunda kalıtsal bir bileşen olabileceğini öne sürmektedir. Bu narsistik kişilik bozukluğunda birinci derece akrabaların durumu önemli bir etkendir. Nitekim, yardımseverlik ve duygusal duyarlılık gibi konularda genetik özellikler önemli bir belirleyicidir.
Cömert narsistik kişilik bozukluğunun oluşumunda çocukluk deneyimleri de önemli bir faktördür. Özellikle travmalar, istismar veya kötü yetiştirme koşulları verici narsisistik kişilik özellikleri gelişiminde önemli faktörlerdir. Çocukluklarında hiç sevgi veya kabul görmemiş kişilerde bu bozukluk daha yaygındır. Ayrıca çocukluk döneminde aşırı sorumluluk yüklenmiş kişilerde de bu sorunun oluşma riski daha fazladır.
Diğer taraftan, ebeveyn tutumları da verici narsisistik kişilik özellikleri gelişiminde önemli bir role sahiptir. Ebeveynlerin aşırı talepkâr veya ihmalkâr tutumları narsistik kişilik bozukluğunu tetikler. Buna bir de çevresel etkiler eklenince verici narsistik bozukluk gelişimi daha hızlı şekilde ilerler. Bu tür kişiler, öz değer aramanın ana yolunu başkalarına hizmet etmekte bulur.
Verici (Cömert) Narsisistik Kişilik Bozukluğu İçin Psikoterapi Desteği
Cömert narsisistik kişilik bozukluğunun yönetimi, hastanın sorunu kabul etmesi ve terapiden yararlanmak istemesiyle başlar. Bu konuda terapi desteği oldukça faydalıdır. Ancak ileri derecede bazı semptomların yönetimi için bazı ilaçları reçete etmek gerekir. Bu gibi durumlarda kişinin uzman klinik psikolog gözetiminde hareket etmesi gerekir.
Cömert narsisistik kişilik bozukluğunun tedavisine yönelik popüler bir yaklaşım bireysel psikoterapidir. Bu terapi, danışanın yardımcı benlik imajının ardındaki narsisistik istekleri görmesini amaçlar. Böylelikle benlik üzerinde pratik sınırlar belirlemesine yardımcı olur. Terapi sırasında danışan, duygusal ihtiyaçlara yönelik eğilimlerinin göstergelerine yanıt vermeyi öğrenir. Aynı zamanda da bunları minimalize etme becerisini geliştirir.
Verici narsisistik kişilik özellikleri ile mücadelede bilişsel davranışçı terapi desteği de oldukça faydalıdır. Bu yöntem, danışanın olumsuz düşünce ve davranış kalıplarını anlamasına yardımcı olur. Gerekli değişimleri uygulamak konusunda onu teşvik eder. Diğer özgeci kişilik terapilerinden farklı olarak bu terapi, cömert narsisin yardımsever davranışlarının nedenlerini açıklamayı hedefler. Bu sayede bu davranışlara ilişkin yanlış algıyı düzelterek doğru davranışlara dönüştürmeye katkı sağlar.
Diğer taraftan, klasik aşırı cömert narsistik kişilik bozukluğu olan hastalar için grup terapisi yöntemi de faydalı bir yöntemdir. Bu öz-yönetimli öğrenme, bireylere yardım etme egzersizleri içerir. Diğer kişilerle etkileşim kurmalarını inceleme fırsatı sağlar. Aynı zamanda da deneyimlerini grubun diğer üyeleriyle paylaşarak yardım etme davranışları hakkında eleştirel bir farkındalık kazanmalarına yardımcı olur.
