Antisosyal kişilik bozukluğu (AKB), başkalarının haklarına karşı kronik ve yaygın bir saygısızlık ve ihlal örüntüsüdür. Antisosyal kişilik örüntülerine sahip kişiler, şiddet ve yalan içeren ve entrikacı davranışlar sergilerler. Genellikle başkaları için bir şeyler hissetme yetenekleri zayıftır. Bu kişiler etik davranış kurallarına bağlı olmayan duygusuz kişilerdir.
AKB hastalığının, etkilenen kişi genellikle suça yöneleceği ve toplum için bir sorun haline geleceği için çok zararlı etkileri vardır. Bu yüzden antisosyal kişilik bozukluğunun doğası hakkında bilgi, tanı ve tedavisinde çok önemlidir. Bu yazımızda konuya ilişkin faydalı bilgiler paylaşacağız.
Antisosyal Kişilik Bozukluğunun Genel Özellikleri
Kısaca ifade edecek olursak antisosyal kişilik bozukluğu, başkalarının haklarını hiçe sayan sabit bir davranış örüntüsünün varlığıyla teşhis edilir. Bu bozukluğa sahip kişilerde dürüst olmayan davranış eğilimleri yüksektir. Çoğu zaman kurnazca hareket eden antisosyal kişilerin suç eğilimleri de yüksektir. Üstelik herhangi bir suçluluk veya pişmanlık duygusu hissetmezler.
Ben-merkezci ve BEN odaklı oldukları için, nadiren diğer insanları ve eylemlerine verdikleri tepkileri düşünürler. Erken yaşlarda bu durum akran zorbalığı türleri ile belirti vermeye başlar. Kişinin çevresine karşı zorbalığa başvurması daha da yalnız kalmasına yol açar. Yaşamının ileriki aşamalarında karşılaştığı sorunlar giderek artar. Üstelik kendisinin olduğu kadar ailesinin ve çevresinin de ilişkilerinin zarar görmesine neden olur.
Empati Eksikliği
Antisosyal kişilik bozukluğunun baskın semptomlarından biri empati eksikliğidir. Antisosyal kişilik özellikleri, başkalarının duygularını veya gereksinimlerini anlamayı engeller. Nitekim antisosyal bozukluk yaşayanlar başkalarına karşı kayıtsız kalırlar. Bu zihinsel bozukluk nedeniyle hasta, diğer insanları neredeyse hiç umursamaz. İleri derecede antisosyal kişilik bozukluğu nedeniyle hasta, kendisine veya başkalarına zarar veren eylemleri hiç düşünmeden gerçekleştirebilir.
Aldatmaca ve Manipülatiflik
Antisosyal kişilik bozukluğu hastaları pragmatik yalancılardır. Her zaman başkalarını manipüle ederler. Ayrıca istediklerini elde etmek için şantaj yapabilirler. Anti kişilik bozukluğu dolandırıcılığa eğilimi artırır. Genellikle çok hesapçıdırlar ve istediklerini elde etmek için insanlara ‘nazik’ olmaya çalışırlar. Veya insanları istedikleri gibi davranmaya tehdit ederler.
Anti sosyal bozukluk, ilişkilerini sağlıklı sürdürmelerine engel olur. Genellikle kısa süreli ve gündelik ilişkiler kurarlar. Partnerlerinden bir şey elde etme arzusuyla motive olurlar. Öfkeye karşı doğal bir eğilimleri vardır. Aşırı öfkelenme sebepleri farklı olsa da hissettikleri sorumsuzluk duygusunu kolayca gizleyebilirler. Manipülasyon yöntemlerinden ustaca yararlanmaları, isteklerine ulaşma cesaretlerini artırır.
Davranış Kalıpları
AKB’li kişilerin davranışları genellikle saldırganca ve sorumsuzdur. Düzensiz ve bencilce davranışları fazladır. Anti sosyal kişilik özelliklerinde dürtüsellik ve pervasızlık yoğundur. Düşünmeden hareket ederler. Bu özellikleri onları yasadışı faaliyetlere, borçlara veya diğer zorluklara sürükler. Bu yüzden antisosyal kişilik ve davranış bozukluğu ciddi bir sorundur. Hastanın davranış kalıplarını değiştirmek kolay olmadığı için semptomlarla mücadele özel bir çaba gerektirir.
Dürtüsellik ve Pervasızlık
Antisosyal kişilik bozukluğu hastaları, çoğu zaman en iyi ihtimalle dürtüsel, en kötü ihtimalle ise pervasız olma eğilimleriyle kolayca ayırt edilebilirler. Örneğin, araba kullanırken hız yapmak veya uyuşturucu kullanmak gibi pervasızca davranabilirler. Antisosyal sosyopatlarda semptomlar daha güçlü şekilde ortaya çıkar. Eylemlerinin sonuçlarını hiç düşünmeden hareket ederler ve her şeye karşı büyük bir ilgisizlik duyarlar.
Sorumsuzluk
Sorumluluk eksikliği veya sorumsuzluk da antisosyal kişilik bozukluğu kalıpları arasındadır. Antisosyallik nedeniyle ayrıca bu kişiler genellikle mali sorumlulukları yerine getirememe, zayıf iş performansı gibi davranışlar sergiler. Sosyopat kişilik özellikleri bazı durumlarda tehlikeli sonuçlar yaratır. Sorumluluk duygusunun eksik olması, empati eksikliğiyle de yakından ilgilidir. İlişkide psikolojik baskı uygulamaları da aynı özelliklerinden kaynaklanır.
Yakın Kişisel İlişkiler ve Antisosyal Kişilik
Antisosyal kişilik bozukluğu olanlar, genellikle parazitik olmasa bile tamamen faydacı sosyal etkileşim uzantılarıyla karakterize edilirler. Geçmiş ilişkileri çok istikrarlı değildir. Üstelik bu konuda herhangi olumlu bir çaba göstermek istemezler. Antisosyal kişilik bozukluğu belirtileri açısından bu önemli bir noktadır.
AKB hastalarının alışkanlıklarında ve yakın kişisel ilişkilerinde bencillik ön plandadır. Üstelik sıkça kavga ederler. Bu da güven bağının zarar görmesine neden olur. AS kullanıcıları sıklıkla başkalarını kendi amaçları için kullanır. Asosyal ve benmerkezci bireyler olarak antisosyal özellikleri tüm yaşamlarını olumsuz etkiler.
Başkalarının Sömürülmesi
AKB kişilerinin, işleri istedikleri şekilde yapmak için başkalarını manipüle ettikleri bilinmektedir. Bu kişiler, başkalarının sıkıntılarını görmezden gelirler. Vicdansızca hareket edip her türlü yasadışı ve haksız yolu kendileri için hak olarak görürler. Başkalarını da kendi isteklerine ve arzularına göre yönlendirmek isterler.
Bu durum sadece cinsel tatminin ihtiyaç duyulan veya istenen bir şeyle değiştirilmesiyle sınırlı değildir. Nitekim hayatın hemen her alanında geçerlidir. Bu yüzden evde, okulda, işyerinde ve daha birçok ortamda ilişki sorunları yaratırlar.
Uzun Vadeli Bağlanmayı Yapılandırmada Güçsüzlük
Empatik becerilerden yoksun ve çok aldatıcı olan antisosyal kişilik bozukluğu hastaları, bir ilişki içinde işlev görmede sorun yaşarlar. Bu, kendilerinin çok empatik olmadıklarını, ancak herhangi bir arkadaşlık kurmalarına izin verecek şekilde davranmadıklarını gösterir. Sonuç olarak, sürekli tartışmalar ve ayrılıklar yaşarlar. İlişkilerini uzun süre devam ettiremezler.
Bilişsel ve Duygusal Özellikler
Antisosyal kişilik bozukluğu sebepleri farklı olsa da bilişsel ve duygusal özellikleri birbirine benzer. Biliş ve etki açısından, antisosyal P/E durumuna sahip kişilerin düşük sorumluluk seviyeleri vardır. Zayıf ahlaki içselleştirme ve olumsuz eylemler için bahaneler üretme önemli bir özellikleridir. Ayrıca makul ve haklı nedenler bulma eğilimine sahiptirler.
Bu kişilerin düşünce tarzları esas olarak bencildir. Diğer insanların refahını genellikle hiç düşünmezler. Bu yüzden AKB hastalarında bilişsel terapi ve duygusal bozukluklar uzun süreli tedavi yaklaşımlarını gerektirir. Kısa süreli terapi ve psikolojik destekler etkili sonuçlar yaratmaz.
Suç Özelliklerinin Olmaması
AKB’nin diğer bilişsel özellikleri arasında en önemlilerinden biri şudur. İşlenen eylemler için suçluluk veya pişmanlık duygusuna izin vermez. Bu tür kişiler, başkalarına zarar vermeyi bir hak olarak görürler. Bu yüzden kötü niyetli davranışlarını haklı çıkarma eğilimindedirler. Suçluluk duygusu taşımamaları, davranış kalıplarını herhangi bir etik kaygı duymadan sürdürmelerine neden olur.
Narsisizm ve Hak Sahipliği
Antisosyal kişilik bozukluğunda hastanın hak sahibi olma isteği ve üstünlük hissi yüksektir. Bu yönüyle narsisistik eğilimleri fazladır. AKB hastaları kendilerini diğer insanlardan daha fazla hak sahibi görürler. İstediklerini elde etmek için diğer insanları manipüle etmekten geri durmazlar. Hatta onlara zarar verirler. Bu durum, kendilerine verdikleri kaba hak sahibi olma duygusunun bir sonucudur. Bu da otoriteye, diğer insanlara ve yasalara karşı tam bir saygısızlığa yol açar.
Suç Davranışı ve Yasayla İlgili Konular
Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip kişilerin yasaları ihlal etme ve bununla ilişkili sorunlar yaşama olasılığı yüksektir. Dürtüsellikleri, başkalarının duygularını dikkate almamaları ve kurallara tamamen saygısızlıkları nedeniyle suç eğilimleri fazladır.
Antisosyal kişilik bozukluğu olanlar sık sık ceza alırlar. Hırsızlık eylemlerinden akut şiddete kadar bu kişilerin birçok suç çeşidine yönelimleri fazladır. Hatta dolandırıcılık veya cinayet gibi daha ciddi eylemlere karışmaları da mümkündür. Birçoğu başkaları üzerinde güç ve otorite veya para kazanmak için suç işler. Kurbanlarını maruz bıraktıkları acılar konusunda pek vicdanları yoktur.
AKB hastalarının çoğunun suçla ilişkisinin olması genellikle şaşırtıcı değildir. Bu tür kişilerin hayatları boyunca suç işlemesi veya uzun süreli hapis cezaları alması mümkündür. Buna karşın, eylemlerini değiştirmek istemezler. Çünkü yasayı ihlal ederken eylemlerini ahlaksız olarak görmezler. Antisosyal belirtileri ve davranış özellikleri suça eğilimlerini artırır.
Sonuç olarak, antisosyal kişilik bozukluğu, başkalarının haklarını hiçe sayan ve bunlara uyma isteksizliğini içeren ciddi ve kronik bir bozukluktur. Bu kişilik bozukluklarının nedenselliği farklı olsa da etkileri benzerdir. AKB hastaları genellikle hiçbir şeye sempati duymazlar. Entrikacıdırlar ve sıklıkla hileli bir şekilde hareket ederler. Dürtü kontrolü ve öz düzenlemede zorluk çekerler. Ayrıca karşılıklı ilişkiler geliştirmede ve sürdürmede zorluk yaşarlar. Üstelik yasayla çatışmaya girme olasılıkları yüksektir.
Bununla birlikte, hastalığın tedavisi kolay olmasa da bazı semptomları psikoterapi uygulayarak veya yasaya başvurarak kontrol altına almak mümkündür. Bunun için öncelikle antisosyal kişilik bozukluğu özellikleri hakkında bilgi sahibi olmak gerekir. Ayrıca bozukluk ilerlemeden AKB ile ilişkili sorunları ele almak, sorunlu kişi ve çevresinin yaşam kalitesini artırmak için erken aşamalarda gerekli hassasiyeti göstermek gerekir.
